Ngành tài chính công nghệ (Fintech) đang trải qua một thời kỳ tăng trưởng rực rỡ, với sự ra đời và phát triển của hàng loạt các công ty khởi nghiệp và các sản phẩm/dịch vụ tài chính số. Từ các ứng dụng thanh toán di động, cho vay P2P, quản lý tài chính cá nhân đến các giải pháp công nghệ như blockchain, trí tuệ nhân tạo, Fintech bùng nổ và đang thay đổi căn bản cách thức các dịch vụ tài chính được cung cấp và tiêu dùng.
Dịch vụ “tiền gửi nóng” với lãi suất “cắt cổ” vẫn hút khách
Đáng lo ngại hơn, các ứng dụng này không dừng lại ở đó, mà còn tiếp tục mời vay, thậm chí tự động giải ngân tiền vào tài khoản ngân hàng và tính lãi. Điều này có thể khiến người vay sa đà vào vòng xoáy nợ nần.
Những thông tin này cho thấy một thực trạng rất đáng báo động về sự lạm dụng, ép buộc và thiếu minh bạch của nhiều ứng dụng cho vay nhanh tại Việt Nam. Điều này không chỉ gây thiệt hại tài chính cho người vay, mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống và sức khỏe tinh thần của họ. Các cơ quan quản lý cần có biện pháp kiểm soát chặt chẽ hơn để bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng
“Lãi suất ‘cắt cổ’, cao hơn cả lãi chợ đen” là một cách nói để chỉ những khoản vay với lãi suất rất cao, thường được cung cấp bởi các tổ chức hoặc cá nhân ngoài hệ thống ngân hàng chính thức. Mặc dù lãi suất cao “cắt cổ”, nhưng các dịch vụ vay này vẫn thu hút nhiều người vì đơn giản hơn, ít thủ tục giấy tờ hơn so với việc vay vốn từ ngân hàng hoặc các công ty tài chính chính thống.
Những khoản vay với lãi suất cắt cổ thường được định hướng cho những người cấp bách cần tiền, ví dụ như để giải quyết các vấn đề về tiền bạc, y tế, hoặc các nhu cầu khẩn cấp khác. Tuy nhiên, việc vay với lãi suất quá cao như vậy có rủi ro rất lớn, có thể dẫn đến nợ nần chồng chất và khó khăn tài chính lâu dài cho người vay.
Fintech bùng nổ tại Việt Nam trong những năm gần đây
Có khoảng 40 công ty vào cuối năm 2016, số lượng này đã tăng lên khoảng 200 công ty ở thời điểm hiện tại. Đây là một sự tăng trưởng đáng kể, phản ánh sự phát triển mạnh mẽ của ngành fintech tại Việt Nam trong những năm gần đây.
Fintech bùng nổ tại Việt Nam trong những năm gần đây
Các công ty fintech hoạt động trong nhiều mảng, lĩnh vực khác nhau, bao gồm:
- Thanh toán điện tử: Các dịch vụ thanh toán trực tuyến, ví điện tử, thẻ ngân hàng số, v.v. Lĩnh vực này được coi là “ngọn cờ đầu” của fintech, với sự xuất hiện và phát triển mạnh mẽ của nhiều ví điện tử, nền tảng thanh toán số như Momo, Vnpay, ZaloPay, etc.
- Cho vay ngang hàng (P2P lending): Các nền tảng kết nối người vay và người cho vay trực tiếp, không thông qua tổ chức tài chính truyền thống. Các mô hình này được xem là giải pháp thay thế hiệu quả cho các khoản vay truyền thống, đặc biệt đối với các nhóm khách hàng có khó khăn về tài chính.
- Chấm điểm tín dụng: Các giải pháp đánh giá, phân tích rủi ro tín dụng dựa trên dữ liệu số và công nghệ hiện đại. Ứng dụng các công nghệ như học máy, trí tuệ nhân tạo giúp tăng tính chính xác và hiệu quả trong quá trình đánh giá tín dụng.
Sự gia tăng nhanh chóng số lượng các công ty fintech tại Việt Nam phản ánh xu hướng chuyển dịch của ngành tài chính – ngân hàng theo hướng áp dụng công nghệ số, nhằm đáp ứng nhu cầu số hóa và tiện ích của người dùng ngày càng cao.
Những rủi ro tiềm ẩn từ các mô hình P2P Lending lừa đảo
NHNN cũng thừa nhận thực tế một số công ty lấy danh nghĩa mô hình P2P Lending lợi dụng sự thiếu kiến thức của người dân để lừa bịp, gian dối, quảng cáo sai sự thật. Có công ty hứa hẹn lợi nhuận cao, lãi suất cao để lừa đảo, chiếm đoạt tiền vốn của người dân bỏ tiền đầu tư mô hình cho vay này hoặc lừa dối người vay về lãi suất, điều kiện vay trong khi áp dụng các mức lãi suất và điều kiện vay khắc nghiệt, bất lợi cho người vay.
NHNN đã chỉ ra rằng, những hành vi lừa đảo, quảng cáo sai sự thật này đã khiến nhiều người dân thua lỗ, gặp nhiều rủi ro khi tham gia vào các mô hình P2P Lending. Điều này đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín và sự phát triển lành mạnh của toàn ngành fintech.
Vì vậy, NHNN khuyến cáo người dân cần nâng cao cảnh giác, tìm hiểu kỹ lưỡng trước khi tham gia vào các mô hình cho vay ngang hàng hoặc các dịch vụ fintech khác. Đồng thời, cơ quan quản lý cũng đang tăng cường giám sát, kiểm soát chặt chẽ hơn đối với hoạt động của các công ty fintech để ngăn chặn các hành vi lừa đảo, bảo vệ quyền lợi của người dân.
Rủi ro từ các lỗ hổng pháp lý và thiếu giám sát trong khi Fintech bùng nổ
Một số thỏa thuận giữa các bên tham gia trong mô hình P2P Lending (công ty P2P Lending và nhà đầu tư, công ty P2P Lending và bên thứ ba, công ty P2P Lending và khách hàng vay…) thiếu rõ ràng, thiếu ràng buộc có tính pháp lý, chưa có cơ chế giám sát, hậu kiểm đối với việc sử dụng, quản lý vốn vay đúng mục đích của người đi vay. Điều này có thể dẫn đến các rủi ro và tranh chấp trong quá trình thực hiện các giao dịch và hoạt động của mô hình P2P Lending.
Rủi ro từ các lỗ hổng pháp lý và thiếu giám sát trong khi Fintech bùng nổ
Cụ thể, các thỏa thuận chưa được xây dựng một cách chặt chẽ về trách nhiệm, nghĩa vụ và quyền lợi của từng bên tham gia. Điều này có thể dẫn đến tình trạng lợi dụng lỗ hổng pháp lý để chiếm đoạt vốn vay, sử dụng vốn vay không đúng mục đích hoặc các hành vi lừa đảo khác.
Mặt khác, thiếu cơ chế giám sát, hậu kiểm chặt chẽ đối với việc sử dụng vốn vay của người đi vay cũng có thể khiến các bên gặp rủi ro về tài chính và pháp lý. Tình trạng này có thể dẫn đến tranh chấp, khiếu kiện giữa các bên tham gia, ảnh hưởng đến uy tín và sự phát triển lành mạnh của toàn ngành P2P Lending.
Vì vậy, việc xây dựng các thỏa thuận rõ ràng, có tính pháp lý ràng buộc và thiết lập cơ chế giám sát, kiểm soát chặt chẽ là cần thiết để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên, hạn chế các rủi ro và tranh chấp có thể xảy ra.
Fintech bùng nổ và những thách thức mới đối với cơ quan quản lý nhà nước
Sự thiếu vắng khung pháp lý và quy định cụ thể đã tạo ra một số rủi ro và hệ lụy tiêu cực trên các phương diện quan trọng:
- Cạnh tranh công bằng: Mô hình kinh doanh và hoạt động của các công ty fintech chưa được xác lập rõ ràng, có thể dẫn đến sự cạnh tranh không lành mạnh với các tổ chức tài chính truyền thống.
- Ổn định tài chính: Các công ty fintech mới nổi, chưa được kiểm soát chặt chẽ, có thể ảnh hưởng đến sự ổn định của hệ thống tài chính, ngân hàng nếu không được quản lý hiệu quả.
- An ninh mạng: Hoạt động của các công ty fintech, đặc biệt là những dịch vụ tài chính kỹ thuật số, đòi hỏi an ninh mạng và bảo mật thông tin rất cao. Tuy nhiên, việc quản lý, giám sát về an ninh mạng trong lĩnh vực này còn nhiều bất cập.
- Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng: Với sự phát triển nhanh chóng của fintech, việc bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng, như bảo mật thông tin cá nhân, công khai minh bạch hoạt động và đảm bảo chất lượng dịch vụ, đang trở thành thách thức lớn.
Vì vậy, việc sớm hoàn thiện khung pháp lý và quy định cụ thể để quản lý, giám sát hoạt động của các công ty fintech là đặc biệt cần thiết. Điều này sẽ giúp hạn chế các rủi ro, bảo đảm sự cạnh tranh lành mạnh, ổn định tài chính và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của công nghệ tài chính.
About The Author
