Hoạt động P2P và một số lợi ích và rùi ro (phần 2)

Hoạt động P2P lending đang nổi lên như một xu hướng mới trong ngành tài chính, mang lại cơ hội tiếp cận vốn nhanh chóng cho người vay và lợi nhuận hấp dẫn cho nhà đầu tư. Tuy nhiên, đi cùng với những lợi ích là hàng loạt rủi ro tiềm ẩn đòi hỏi sự thận trọng và kiểm soát chặt chẽ để đảm bảo an toàn cho cả người vay lẫn nhà đầu tư trong thị trường này.

Rủi ro của hoạt động P2P lending

Ngay từ khi xuất hiện, hoạt động P2P lending đã hàm chứa nhiều rủi ro:

(1) Rủi ro tín dụng: Trong mô hình cho vay truyền thống, khoản vay và tiền gửi thường được mua bảo hiểm để bảo vệ quyền lợi của các bên tham gia. Tuy nhiên, trong P2P lending, nhà đầu tư hoàn toàn chịu rủi ro nếu người đi vay không trả nợ. Điều này là do các công ty P2P lending thường không có trách nhiệm hoàn trả khoản tiền khi người vay không thể trả nợ. Mặc dù một số công ty đã tạo ra các quỹ phòng hộ nhằm hỗ trợ bên cho vay, nhưng quy mô của những quỹ này rất nhỏ và không có cam kết hoàn trả, do đó cũng không khác gì việc không có bảo đảm.

Một vấn đề khác là nhà đầu tư trong P2P lending không có đủ thông tin và công cụ phân tích để đánh giá rủi ro khoản vay, đặc biệt là trong những nền kinh tế mà thông tin kém minh bạch. Điều này càng làm tăng rủi ro tín dụng, bởi ngay cả với hoạt động cho vay truyền thống, rủi ro cũng luôn tồn tại và không thể loại trừ hoàn toàn. Tuy nhiên, trong P2P lending, rủi ro này càng cao do các yếu tố trên.

(2) Rủi ro thanh khoản: Đối với khoản cho vay trong mô hình P2P lending, bên cho vay chỉ có thể được hoàn trả đầy đủ trong một trường hợp là khi khoản vay đến hạn. Không tồn tại việc huỷ ngang hợp đồng cho vay và các khoản cho vay cũng rất khó kiểm soát để ràng buộc điều khoản này.

Bên cạnh đó, các khoản vay truyền thống có thể được quản lý một cách rất linh hoạt thông qua việc bán lại trên thị trường với nhiều phương thức mua bán khác nhau như đấu giá, thoả thuận,… còn khoản vay ngang hàng thì chưa phát triển thị trường thứ cấp. Bên cho vay không có sự lựa chọn chuyển giao rủi ro, cũng không có công cụ tự bảo vệ mình. Rủi ro thanh khoản của khoản vay là luôn hiện hữu. Thậm chí có thể nói, khoản vay ngang hàng là không thanh khoản được, chỉ có thể chờ đến hết thời hạn và dựa vào ý chí trả nợ của bên đi vay.

(3) Rủi ro pháp lý: Rủi ro pháp lý được xem là vấn đề lớn nhất ở hầu hết các nước đang tồn tại hoặc nhen nhóm xuất hiện hình thức P2P lending. Đặc biệt, tại các nước đang phát triển, P2P lending vẫn nằm trong khoảng hở pháp lý chưa được lấp đầy. Nhiều nước không công nhận hoặc còn đang nghiên cứu chưa chấp thuận sự tồn tại của hình thức P2P lending. Điều này khiến cho các bên tham gia vào hoạt động P2P lending luôn đối diện với nguy cơ gặp phải rủi ro bị cấm hoặc bị hạn chế hoạt động bất cứ lúc nào.

Trong trường hợp này, việc chưa có các quy định pháp lý sẽ dẫn đến tranh chấp giữa các bên tham gia mà quyền lợi của tất cả các bên đều không được đảm bảo vì không có cơ chế hay quy định, tiền lệ xử lý. Thậm chí, tại nhiều quốc gia, việc tự ý thực hiện mô hình P2P lending không được pháp luật cho phép dẫn tới vi phạm quy định pháp luật trong cách tính lãi suất tiền vay.

Còn nếu công ty P2P lending chỉ đóng vai trò công ty môi giới, là trung gian kết nối giữa bên cho vay và đi vay thì khi xảy ra tranh chấp, tranh chấp này cũng chỉ được xác định là tranh chấp của bên cho vay và đi vay mà không liên quan đến công ty P2P lending. Bản thân công ty P2P lending sẽ chối bỏ trách nhiệm của mình trong trường hợp này. Lúc này, người cho vay vừa hạn chế về khả năng thẩm định khách hàng, không có cơ chế phòng ngừa rủi ro, không được tham gia các biện pháp, công cụ bảo vệ khoản cho vay dẫn đến mọi thua thiệt sẽ thuộc về bên cho vay. Lúc này, không chỉ là việc có thể mất tiền cho vay mà mọi thua thiệt về mặt pháp lý đều xảy ra đối với bên cho vay.

Rủi ro pháp lý còn xảy ra trong trường hợp các công ty P2P lending về bản chất là các công ty cầm đồ trá hình, cho vay với lãi suất cao, thậm chí “cắt cổ” và nhiều yếu tố lừa đảo tồn tại khác như làm công cụ rửa tiền, trốn thuế… Rủi ro pháp lý có thể chực chờ bất cứ lúc nào đối với người tham gia.

(4) Rủi ro vận hành: Rủi ro vận hành là mối quan ngại đáng kể đối với P2P lending. Các sự cố kỹ thuật như lỗi phần mềm hoặc nhà cung cấp dịch vụ rút khỏi thị trường có thể gây gián đoạn nghiêm trọng, ảnh hưởng đến dữ liệu của khách hàng và khả năng cung cấp dịch vụ liên tục. Nếu thị trường hoạt động ngoài khuôn khổ pháp lý, nhà đầu tư sẽ phải đối mặt với nguy cơ mất trắng. Hơn nữa, toàn bộ dữ liệu được lưu trữ trên hệ thống máy chủ và internet, tạo cơ hội cho tin tặc xâm nhập, đánh cắp thông tin cá nhân, chiếm quyền kiểm soát hệ thống hoặc làm hỏng, xóa dữ liệu, ảnh hưởng trực tiếp đến tài sản của nhà đầu tư. Do đó, rủi ro vận hành trong P2P lending cần được quản lý và giảm thiểu một cách hiệu quả để đảm bảo hoạt động an toàn và bền vững của nền tảng.

(5) Rủi ro đạo đức:Ngành cho vay ngang hàng (P2P lending) có thể đang đối mặt với nhiều rủi ro đáng lo ngại. Một số nhà cung cấp dịch vụ có thể không minh bạch trong vai trò trung gian, hoạt động như một tổ chức huy động vốn cộng đồng rồi sử dụng số tiền đó cho các mục đích khác không đúng với mục đích vay ban đầu. Họ có thể thông đồng với người vay để lập hồ sơ giả, hoặc dùng những thông tin thổi phồng để thu hút khách hàng. Ngoài ra, việc khớp nối kỳ hạn của khoản vay cũng không đúng nguyên tắc, và họ còn có thể ngầm bắt tay với các kênh tín dụng chính thức để đầu tư mạo hiểm vào thị trường P2P lending nhằm kiếm lời.

Về phía người vay, họ dễ rơi vào bẫy của các khoản vay có lãi suất quá cao, đôi khi lên đến hàng trăm phần trăm. Trong khi đó, các công ty P2P lending lại không cung cấp đầy đủ thông tin về các khoản phí và chi phí phát sinh kèm theo các khoản vay. Ngoài lãi suất, người vay còn phải chịu thêm nhiều khoản phí khác như phí thẩm định, phí lưu giữ tài sản, phí tư vấn,… Việc này khiến họ phải trả số tiền cao hơn rất nhiều so với những gì họ được quảng cáo ban đầu. Đáng lo ngại hơn, một số công ty còn sử dụng các thủ đoạn đe doạ, thậm chí là hành hung để đòi tiền, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín và danh dự của người vay.

Tóm lại, hoạt động của thị trường P2P lending hiện nay ẩn chứa nhiều rủi ro đạo đức, đặc biệt là từ phía các nhà cung cấp dịch vụ và cả những người vay. Sự thiếu vắng khung pháp lý rõ ràng cùng với sự hiểu biết hạn chế của người cho vay đã tạo điều kiện cho các tình trạng này phát triển.

About The Author