Ngành cho vay ngang hàng (P2P Lending) đã trở thành một xu hướng tài chính mới và đang ngày càng phát triển ở nhiều quốc gia, trong đó có Nhật Bản. Tuy nhiên, quá trình xây dựng và phát triển mô hình P2P Lending tại Nhật Bản cũng đã trải qua nhiều thách thức và rút ra những bài học kinh nghiệm phát triển.
Sự phát triển của thị trường P2P Lending
Tại Nhật Bản, thị trường P2P (Peer-to-Peer) Lending, mặc dù chỉ chiếm một tỷ trọng nhỏ trong tổng thị trường tài chính, đã hoạt động khá hiệu quả trong những năm gần đây. Trái với tình hình ở Trung Quốc, nguồn vốn được sử dụng chủ yếu để cho vay đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) từ các ngành khác nhau, bao gồm sản xuất, dịch vụ, bất động sản và các lĩnh vực khác.
Một trong những cách thức huy động vốn rất hiệu quả tại Nhật Bản là thông qua việc thiết lập các “Quỹ quê hương” (Hometown Funds). Những quỹ này nhằm mục đích thu hút nguồn vốn từ các nhà đầu tư để cung cấp tài chính cho các DNNVV địa phương, đặc biệt là các doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh các sản phẩm đặc sản của vùng. Việc thiết lập các quỹ quê hương đã góp phần thúc đẩy sự phát triển của các DNNVV và ngành công nghiệp đặc sản địa phương, qua đó tạo ra nhiều cơ hội việc làm và thúc đẩy kinh tế địa phương.
Khung pháp lý và mô hình hoạt động của P2P Lending tại Nhật Bản
Về khung pháp lý điều chỉnh hoạt động P2P Lending tại Nhật Bản, Cơ quan Dịch vụ Tài chính (Financial Services Agency – FSA) là cơ quan duy nhất chịu trách nhiệm về việc ban hành và giám sát các quy định liên quan. Các nền tảng P2P Lending tại Nhật Bản phải tuân thủ theo Luật Công cụ Tài chính (Financial Instruments and Exchange Act) được sửa đổi vào năm 2015.
Theo luật định, nguồn vốn của nhà đầu tư trên các nền tảng P2P Lending được thực hiện dưới dạng hợp đồng hợp tác kinh doanh (silent partnership contract) theo quy định của Luật Thương mại. Điều này có nghĩa là các nền tảng P2P Lending sẽ đóng vai trò là nhà điều hành doanh nghiệp, có thể cung cấp các hỗ trợ cần thiết khác về công nghệ, tri thức, v.v., trong khi các nhà đầu tư sẽ đóng góp vốn với tư cách là các “nhà đầu tư ẩn danh”.
Mô hình này cho phép các nền tảng P2P Lending kết nối trực tiếp giữa các doanh nghiệp vay vốn và các nhà đầu tư, đồng thời đảm bảo tuân thủ các quy định pháp lý hiện hành, tạo ra một khuôn khổ hoạt động ổn định và minh bạch cho thị trường P2P Lending tại Nhật Bản.
Điều kiện để đơn vị cung cấp dịch vụ P2P Lending hoạt động hợp pháp
Để được phép cung cấp dịch vụ P2P Lending tại Nhật Bản, các đơn vị phải đáp ứng các điều kiện về an toàn và tuân thủ quy định, bao gồm:
- Duy trì mức vốn tối thiểu là 5 triệu Yên.
- Duy trì các hoạt động và nhân viên thích hợp để đáp ứng các hướng dẫn tuân thủ.
- Tiến hành thẩm định kỹ lưỡng về tài chính, kế hoạch kinh doanh và khả năng hoàn trả nợ vay của người vay.
- Duy trì sự minh bạch về các rủi ro, phí và các thông tin hợp đồng khác.
Đáp ứng đầy đủ các điều kiện này là điều kiện tiên quyết để các đơn vị cung cấp dịch vụ P2P Lending có thể được cấp phép hoạt động hợp pháp tại Nhật Bản theo quy định của FSA và Luật Công cụ Tài chính.
Rủi ro tiềm ẩn cho nhà đầu tư khi nền tảng P2P Lending phá sản
Các rủi ro tiềm ẩn cho nhà đầu tư trong trường hợp phá sản của nền tảng P2P Lending tại Nhật Bản
Mặc dù các đơn vị cung cấp dịch vụ P2P Lending phải tuân thủ các điều kiện về vốn, rủi ro và minh bạch thông tin, sự phá sản của một nền tảng P2P Lending vẫn có thể dẫn đến những tổn thất không mong muốn cho các nhà đầu tư.
Điều này là do theo Luật Thương mại của Nhật Bản, tiền của các nhà đầu tư được coi là tài sản của nền tảng P2P Lending (Khoản 1, Điều 536). Do đó, nếu nền tảng P2P Lending gặp rủi ro phá sản, các nhà đầu tư sẽ chỉ được yêu cầu hoàn trả theo cùng tỷ lệ với các chủ nợ thông thường khác của nền tảng.
Kinh nghiệm phát triển P2P Lending tại Nhật Bản
Để đối phó với các nguy cơ này, các công ty P2P Lending thường phải công bố rõ ràng mục đích sử dụng từng nguồn vốn và thành lập các quỹ tín thác riêng cho từng mục đích cụ thể. Việc này nhằm tách các khoản vay của nhà đầu tư khỏi các tài sản khác của nền tảng P2P Lending, giảm thiểu rủi ro cho các nhà đầu tư trong trường hợp công ty phá sản.
Mặc dù vậy, các nhà đầu tư vẫn cần thận trọng đánh giá các rủi ro và tình hình tài chính của các nền tảng P2P Lending trước khi quyết định đầu tư.
Bài học Kinh nghiệm phát triển quý giá
Hoàn thiện khung pháp lý
Một trong những yếu tố then chốt trong sự phát triển của P2P Lending tại Nhật Bản chính là việc hoàn thiện khung pháp lý. Chính phủ Nhật Bản đã nhanh chóng ban hành các quy định cụ thể về hoạt động của các nền tảng P2P, bao gồm các yêu cầu về vốn tối thiểu, quản lý rủi ro, công khai thông tin. Điều này đã tạo ra một môi trường kinh doanh lành mạnh và ổn định cho các công ty P2P Lending.
Bên cạnh đó, một trong những cách thức huy động vốn rất hiệu quả tại Nhật Bản là thông qua việc thiết lập các “Quỹ quê hương” (Hometown Funds). Những quỹ này nhằm mục đích thu hút nguồn vốn từ các nhà đầu tư để cung cấp tài chính cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) địa phương, đặc biệt là các doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh các sản phẩm đặc sản của vùng. Việc thiết lập các quỹ quê hương đã góp phần thúc đẩy sự phát triển của các DNNVV và ngành công nghiệp đặc sản địa phương, qua đó tạo ra nhiều cơ hội việc làm và thúc đẩy kinh tế địa phương.
Kinh nghiệm phát triển đa dạng hóa sản phẩm
Việc đa dạng hóa sản phẩm đã giúp các nền tảng P2P Lending tại Nhật Bản thu hút được nhiều nhà đầu tư và người vay hơn. Đối với nhà đầu tư, họ có thể lựa chọn các sản phẩm đầu tư phù hợp với nhu cầu và mức độ rủi ro của mình, từ các khoản vay cá nhân với lãi suất hấp dẫn đến các khoản vay doanh nghiệp nhỏ và bất động sản với mức rủi ro thấp hơn. Đối với người vay, họ cũng có nhiều lựa chọn để tiếp cận nguồn vốn phù hợp với nhu cầu và hoàn cảnh của mình, từ các khoản vay tiêu dùng đến các khoản vay đầu tư kinh doanh hay bất động sản.
Sự đa dạng hóa sản phẩm trên các nền tảng P2P Lending đã góp phần nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ tài chính của người dân và doanh nghiệp tại Nhật Bản, đặc biệt là các nhóm có khó khăn về tài chính như doanh nghiệp nhỏ và vừa. Điều này không chỉ thúc đẩy sự phát triển của thị trường P2P Lending mà còn đóng góp vào sự tăng trưởng chung của nền kinh tế Nhật Bản.
Kinh nghiệm phát triển tăng cường minh bạch thông tin
Một trong những thách thức lớn nhất của P2P Lending tại Nhật Bản chính là vấn đề minh bạch thông tin. Tuy nhiên, các nền tảng P2P Lending tại Nhật Bản đã dựa vào kinh nghiệm phát triển trước đó, chủ động nỗ lực để giải quyết vấn đề này.
Cụ thể, các nền tảng P2P Lending đã công bố rõ ràng và minh bạch các thông tin quan trọng như tình hình tài chính, danh mục đầu tư, mức độ rủi ro và các quy trình quản lý rủi ro của họ. Việc công khai minh bạch các thông tin này giúp tăng cường niềm tin của nhà đầu tư và người vay vào các nền tảng P2P Lending.
Đối với nhà đầu tư, việc được cung cấp đầy đủ và minh bạch các thông tin về tài chính, rủi ro và quản lý rủi ro giúp họ có thể đưa ra quyết định đầu tư một cách sáng suốt và có trách nhiệm hơn. Họ có thể nắm rõ được mức độ rủi ro của các khoản đầu tư và tìm được những sản phẩm phù hợp với nhu cầu và khẩu vị rủi ro của mình.
Đối với người vay, việc các nền tảng công khai minh bạch về các quy trình và tiêu chí thẩm định cũng giúp họ hiểu rõ hơn về cơ hội và rủi ro khi vay vốn. Điều này góp phần xây dựng niềm tin và mối quan hệ tốt đẹp giữa người vay và các nền tảng P2P Lending.
Hợp tác với các tổ chức truyền thống
Thay vì cạnh tranh trực tiếp, kinh nghiệm phát triển các nền tảng P2P Lending tại Nhật Bản đã chủ động hợp tác với các tổ chức tài chính truyền thống như ngân hàng, công ty bảo hiểm. Điều này không chỉ giúp tăng khách hàng mà còn mang lại nhiều lợi ích về chia sẻ rủi ro, nguồn vốn và kinh nghiệm quản lý.
About The Author
