Trong những năm gần đây, thị trường P2P Lending (hay còn gọi là vay và cho vay ngang hàng) tại Trung Quốc đã phát triển rất mạnh mẽ. Nhiều nền tảng P2P Lending đã ra đời và thu hút được rất nhiều nhà đầu tư cũng như người vay. Trung Quốc hiện là thị trường P2P Lending lớn nhất thế giới. Vậy kinh nghiệm phát triển của thị trường P2P Lending tại Trung Quốc có thể rút ra những bài học gì?
x
Kinh nghiệm phát triển tại Trung Quốc
Thị trường P2P Lending đã có sự phát triển rất nhanh chóng trong những năm qua, nhưng cũng gặp không ít khó khăn và thách thức.
Công ty P2P Lending đầu tiên ở Trung Quốc là Paipaidai, được thành lập vào năm 2007. Sau đó, số lượng các đơn vị cung cấp dịch vụ P2P Lending tăng lên nhanh chóng. Đến thời điểm cao nhất, Trung Quốc đã có hơn 5.000 công ty hoạt động trong lĩnh vực này, với tổng khối lượng giao dịch ước tính khoảng 459 tỷ USD.
Phần lớn trong số những công ty P2P Lending này đã tập trung cung cấp vốn vay cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) – đây là đối tượng thường khó tiếp cận được nguồn vốn từ hệ thống ngân hàng thương mại truyền thống.
Tuy nhiên, thị trường P2P Lending của Trung Quốc đã bắt đầu sụt giảm nhanh chóng từ năm 2018 trở đi. Nhiều yếu tố đã góp phần dẫn đến tình trạng này, như sự thiếu kiểm soát chặt chẽ, nhiều vụ lừa đảo và rủi ro tài chính xảy ra. Kết quả là, đến nay, không còn bất kỳ nền tảng P2P Lending chính thức nào còn hoạt động tại Trung Quốc.
Sự sụt giảm nhanh chóng của thị trường P2P Lending ở Trung Quốc cho thấy sự cần thiết của một khung pháp lý và cơ chế quản lý chặt chẽ hơn để đảm bảo sự phát triển lành mạnh và bền vững của loại hình tín dụng này trong tương lai.
Thị trường P2P Lending ở Trung Quốc trước năm 2016
Trước năm 2016, Chính phủ Trung Quốc không kiểm soát chặt chẽ thị trường P2P Lending, cho phép thị trường giải quyết nhu cầu vốn của các cá nhân và doanh nghiệp nhỏ vừa không thể tiếp cận được nguồn vốn từ hệ thống ngân hàng thương mại truyền thống. Đặc biệt, các doanh nghiệp nhỏ và vừa có nhu cầu vốn ngắn hạn, quy mô nhỏ nhưng thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận vốn từ ngân hàng thương mại cũng như các kênh huy động vốn chính thức khác như thị trường cổ phiếu, thị trường trái phiếu.
Nhờ đó, đến tháng 8/2016, dòng tiền trên tất cả các nền tảng P2P Lending đã vượt quá 191 tỷ Nhân dân tệ (khoảng 29 tỷ USD). Trong đó, một số công ty P2P Lending chuyên cho vay doanh nghiệp và tự chuyển thành công ty tài chính P2B (Peer-to-Business) như Guan Yitong, Xinhehui, PPmoney.
Mặc dù vẫn tồn tại những rủi ro và vấn đề xung quanh thị trường P2P Lending ở Trung Quốc, nhưng đây vẫn được coi là cách dễ nhất để giải quyết vấn đề tài chính cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Sự can thiệp và quản lý của Chính phủ Trung Quốc đối với thị trường P2P Lending
Kinh nghiệm từ quá trình phát triển của P2P Lending tại Trung Quốc
Đối với thị trường P2P Lending dành cho cá nhân, khi phát triển quá nóng với khối lượng giao dịch lớn và xuất hiện nhiều hiện tượng biến tướng khó kiểm soát, Chính phủ Trung Quốc phải can thiệp mạnh để ngăn chặn ảnh hưởng lớn đến an toàn hệ thống tài chính và ổn định đời sống kinh tế – xã hội. Một nhóm gồm mười bộ và ủy ban cùng ban hành
Hướng dẫn thúc đẩy sự phát triển lành mạnh của tài chính Internet (Guiding Opinions on Promoting the Sound Development of Internet Finance), là văn bản quy định toàn diện đầu tiên của Chính phủ Trung Quốc về P2P Lending. Theo đó, P2P Lending là hình thức kinh doanh ngân hàng và chịu sự kiểm soát của cơ quan quản lý ngân hàng. Ủy ban Quản lý ngân hàng Trung Quốc (CBRC) thực hiện trách nhiệm giám sát hoạt động P2P Lending.
Tháng 8/2016, CBRC đã phát hành bộ quy tắc toàn diện đầu tiên là “Các biện pháp tạm thời về quản lý hoạt động kinh doanh của các trung gian thông tin cho vay trực tuyến”; trong đó, P2P Lending được xác định như một trung gian thông tin. Tuy nhiên, các chính sách giám sát lỏng lẻo dẫn đến các công ty P2P Lending huy động vốn bất hợp pháp hoặc theo mô hình đầu tư đa cấp nở rộ.
Sự Quản Lý Chặt Chẽ của Chính Phủ Trung Quốc
Từ năm 2017, Trung Quốc đã bắt đầu thực hiện các biện pháp để tăng cường giám sát và quản lý thị trường cho vay ngang hàng (P2P Lending) trong nước. Ủy ban Quản lý Ngân hàng Trung Quốc (CBRC) đã đưa ra các quy định rõ ràng về việc giám sát và đánh giá hoạt động của các nền tảng P2P Lending. Cụ thể, CBRC trực tiếp giám sát và điều chỉnh hoạt động kinh doanh của các nền tảng P2P Lending, đồng thời hướdẫn các cơ quan quản lý địa phương theo dõi về mặt thể chế và quản lý rủi ro. Bên cạnh đó, một loạt các quy tắc mới về đăng ký, công bố thông tin và giám sát hoạt động kinh doanh cũng được ban hành.
Năm 2018, Chính phủ Trung Quốc tiếp tục tăng cường kiểm soát thị trường P2P Lending thông qua nhiều biện pháp như cấm việc mở thêm các website cho vay trực tuyến mới, yêu cầu các công ty P2P Lending còn hoạt động phải dỡ bỏ các rào cản đối với khiếu nại của khách hàng, tăng cường các hình phạt đối với các công ty có hành vi lừa đảo, và thiết lập chương trình bồi thường cho nhà đầu tư khi các công ty P2P Lending phá sản.
Sụp đổ thị trường Lending P2P tại Trung Quốc
Kết quả là hàng loạt các đơn vị cung cấp dịch vụ P2P Lending sụp đổ, số nợ không trả được xác định lên tới 177 tỷ USD, tương đương với tổng quy mô nợ xấu của hệ thống ngân hàng thương mại Trung Quốc cuối năm 2019. Đây là một vấn đề rất nghiêm trọng, làm ảnh hưởng đến niềm tin của nhà đầu tư, gây thiệt hại lớn về tài chính và ảnh hưởng xấu đến ổn định của thị trường tài chính Trung Quốc.
Trước tình hình này, Chính phủ Trung Quốc đã phải tiến hành các biện pháp cứng rắn để kiểm soát, quản lý và dần thanh lọc thị trường P2P Lending. Các quy định mới về đăng ký, công bố thông tin và giám sát hoạt động kinh doanh được siết chặt. Bên cạnh đó, việc cấm mở thêm các nền tảng P2P Lending mới, yêu cầu các công ty hiện tại phải tuân thủ các quy định và đòi bồi thường cho nhà đầu tư khi các công ty phá sản cũng được thực hiện.
Kết quả của những chính sách này là thị trường P2P Lending với cá nhân của Trung Quốc đã gần như không còn hoạt động như trước. Những công ty lớn và uy tín vẫn còn hoạt động nhưng số lượng đã giảm đáng kể so với trước đây. Điều này cho thấy sự quyết tâm của Chính phủ Trung Quốc trong việc kiểm soát và ổn định lại thị trường này sau những sự cố nghiêm trọng xảy ra.
Kinh nghiệm từ quá trình phát triển của P2P Lending tại Trung Quốc
Từ quá trình phát triển của P2P Lending tại Trung Quốc, chúng ta có thể rút ra một số bài học kinh nghiệm quý báu:
Cần có khung pháp lý và giám sát chặt chẽ để đảm bảo an toàn và minh bạch cho thị trường. Việc phát triển công nghệ nền tảng phải đi đôi với sự hoàn thiện về quy trình, quy định và kiểm soát rủi ro. Cần nâng cao nhận thức và kiến thức tài chính cho người dùng, giúp họ hiểu rõ các rủi ro liên quan.
Sự tăng trưởng nhanh chóng cần được kiểm soát chặt chẽ, tránh tình trạng “bong bóng” và rủi ro hệ thống. Cần có những chính sách hỗ trợ và khuyến khích sự phát triển lành mạnh của P2P Lending.
Với những kinh nghiệm quý báu từ quá trình phát triển của P2P Lending tại Trung Quốc, các quốc gia khác có thể áp dụng và điều chỉnh phù hợp với điều kiện địa phương, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của mô hình cho vay ngang hàng trong tương lai.
About The Author
