Mức lãi suất hấp dẫn trong cho vay ngang hàng (P2P Lending), cả đối với nhà đầu tư và người vay, đang gióng lên hồi chuông cảnh báo về nguy cơ hình thành “bom nợ”, đe dọa sự ổn định của thị trường.
Tác động của dịch bệnh đến các công ty tài chính
Trong hai năm qua, nền kinh tế Việt Nam đã phải đối mặt với những tác động nặng nề từ đại dịch COVID-19. Nhiều người lao động đã mất việc làm hoặc có thu nhập giảm sút, dẫn đến những khó khăn nghiêm trọng cho các công ty tài chính. Đặc biệt, trong quý III/2021, khi làn sóng COVID-19 thứ tư bùng phát, nhiều tỉnh và thành phố đã phải thực hiện giãn cách xã hội kéo dài. Hệ quả là kết quả kinh doanh của các công ty tài chính giảm sút rõ rệt.
Tại Hội nghị sơ kết hoạt động 9 tháng đầu năm của nhóm các công ty tài chính do Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam tổ chức, thông tin cho thấy tổng dư nợ tín dụng của các hội viên đạt khoảng 150.000 tỷ đồng, gần như không có sự tăng trưởng so với cuối năm 2020. Tỷ lệ nợ xấu trung bình đã tăng lên 9-10%, trong khi tỷ lệ này chỉ khoảng 6% vào cuối năm 2020, và dự báo sẽ tiếp tục gia tăng đến cuối năm 2021.
Tác động của đại dịch
Cụ thể, tổng doanh thu của FE Credit trong 9 tháng đầu năm chỉ đạt 11.900 tỷ đồng, thấp hơn mức 13.000 tỷ đồng cùng kỳ năm 2020 và 13.500 tỷ đồng của cùng kỳ năm 2019. Đặc biệt, trong quý III/2021, công ty này đã ghi nhận khoản lỗ 300 tỷ đồng—một kết quả chưa từng có đối với công ty tài chính lớn nhất Việt Nam.
Tương tự, HD Saison cũng trải qua khó khăn khi dư nợ cho vay đến cuối tháng 9/2021 ghi nhận 12.305 tỷ đồng, giảm hơn 2.000 tỷ đồng trong quý III. Tỷ lệ nợ xấu, sau khi duy trì ổn định ở mức 5,8% trong hai quý đầu năm, đã tăng lên 7,4% vào cuối quý III.
Trong khi đó, M Credit, công ty tài chính tiêu dùng, ghi nhận doanh thu 3.190 tỷ đồng trong 9 tháng đầu năm, tăng 13% so với cùng kỳ. Tuy nhiên, lợi nhuận trước thuế trong cùng khoảng thời gian đạt 432 tỷ đồng, tăng 105%, nhưng doanh thu quý III lại giảm mạnh so với hai quý trước.
Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp, ông Nguyễn Minh Hoàng, một chuyên gia trong lĩnh vực Fintech, cho rằng đối tượng vay vốn chủ yếu là những người lao động có thu nhập thấp và yếu thế trong xã hội. Địa bàn cho vay của các công ty này bao trùm khắp các tỉnh thành với những khoản vay nhỏ lẻ, lãi suất cho vay thường cao hơn nhiều so với hệ thống ngân hàng. Trong bối cảnh dịch bệnh ảnh hưởng trực tiếp đến việc làm và thu nhập của người lao động, sự thiếu hiểu biết của các đối tượng vay cũng tiềm ẩn nguy cơ rủi ro cao, dẫn đến việc nợ xấu có khả năng tăng mạnh.
P2P Lending và những thách thức lãi suất cao
Mô hình cho vay ngang hàng (P2P Lending) vẫn được ưa chuộng như một kênh dẫn vốn, nhưng bên cạnh những công ty hoạt động chân chính, nhiều đơn vị trá hình đã nổi lên với lãi suất cho vay “cắt cổ” và hành vi lừa đảo khách hàng. Gần đây, Bộ Công an đã cảnh báo về việc một số đối tượng nước ngoài thành lập công ty tài chính, thuê người đứng tên giấy phép kinh doanh, và tạo ra các ứng dụng cho vay trực tuyến như “Vaytocdo”, “Moreloan” và “VD online”, những ứng dụng này đã bị triệt phá bởi lực lượng Công an.
Từ góc độ nhà đầu tư, P2P Lending hiện duy trì mức lãi suất từ 15-18%/năm, tương đương khoảng 1,5%/tháng. Do đó, mô hình này ngày càng thu hút những người có nguồn tiền nhàn rỗi và trở thành xu hướng trên thị trường tài chính.
Các công ty P2P vẫn đang gặp thách thức vì đại dịch
Theo ông Hoàng, với mức lãi suất lên tới 18%/năm, một số ứng dụng cho vay trực tuyến thậm chí quảng cáo lãi suất gần 20%/năm, đây là con số hấp dẫn hơn so với lãi suất gửi ngân hàng. Tuy nhiên, các vấn đề liên quan đến lãi suất, nguồn vốn, năng lực thẩm định và quy trình thu hồi nợ cần được hướng dẫn rõ ràng. Nhiều doanh nghiệp hiện vẫn căn cứ theo mức trần không quá 20%/năm để trả lãi cho nhà đầu tư, nhưng mức phí của ứng dụng lại không có giới hạn, có thể lên tới hơn 100%, gây hệ lụy nghiêm trọng và nhiều hậu quả đáng tiếc. Mức lãi suất 18-20% cộng với các khoản phí cao hơn lãi suất trở thành gánh nặng lớn cho người vay.
Mặc dù các công ty P2P Lending hiện đang đối mặt với thách thức từ đại dịch, đây cũng là cơ hội để nâng cao năng lực thẩm định và xét duyệt hồ sơ vay. Nếu không, khi nợ xấu gia tăng, các công ty này sẽ phải chịu đựng khoản lãi suất 18-20%/năm của người vay, như một quả “bom nợ” hẹn giờ. Chỉ cần một số nhà đầu tư không nhận được lãi hoặc gốc đúng hạn, hệ thống sẽ đứng trước nguy cơ sụp đổ.
Luật sư Vũ Minh Tiến, đại diện công ty luật VIAD, cũng đồng tình khi nhận định rằng có nhiều nhóm công ty cho vay nặng lãi sử dụng các phương thức lách luật. Ví dụ, lãi suất cho vay ban đầu có thể không vượt quá quy định, nhưng sau đó, khách hàng sẽ bị tính phí phạt rất cao nếu trả chậm hoặc vi phạm điều khoản nào đó. Mức phạt này thường do các bên tự thỏa thuận, không nằm trong khung pháp luật. Hơn nữa, lãi suất có thể được cộng vào khoản vay ngay từ đầu, khiến người vay chỉ nhận được số tiền đã bị trừ lãi suất.
Siết chặt quy định phù hợp
Tại một hội thảo về tín dụng gần đây, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Đào Minh Tú nhấn mạnh rằng, với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, “tín dụng đen” ngày càng trở nên tinh vi, phức tạp và khó nhận diện, đặc biệt qua hình thức trực tuyến. Hoạt động tín dụng đen không chỉ đơn thuần là giao dịch giữa người cho vay và người vay, mà còn mang tính tổ chức, liên kết với các hoạt động phi pháp như cá độ thể thao, cờ bạc và mại dâm.
Phó Thống đốc cho biết, cho vay tiêu dùng đang là xu hướng phát triển toàn cầu. Tuy nhiên, cần phải quản lý hoạt động này một cách đúng đắn để đảm bảo tính chất tín dụng chính thức. Hiện tại, NHNN đang làm rõ quy trình và tăng cường quản lý chặt chẽ hơn đối với hoạt động tín dụng tiêu dùng, thông qua cả biện pháp trực tiếp và gián tiếp.
Quản lý chặt chẽ hoạt động tín dụng tiêu dùng
“Theo quy định của pháp luật, quan hệ tín dụng giữa cá nhân và công ty tài chính là dựa trên lãi suất thỏa thuận. Mặc dù NHNN không thể can thiệp vào mức lãi suất, nhưng nếu công ty tài chính nào cho vay với lãi suất quá cao, thì hoạt động đó không khác gì tín dụng đen. Cơ quan quản lý sẽ áp dụng các biện pháp gián tiếp để hạn chế hoạt động của những tổ chức này,” ông Đào Minh Tú khẳng định.
Trên thực tế, độ an toàn của mô hình P2P Lending phụ thuộc vào năng lực tài chính và khả năng trả nợ của người vay. Do đó, nếu lãi suất đạt từ 18-20% cộng với các khoản phí do các ứng dụng trực tuyến tự quy định, sẽ tạo ra áp lực rất lớn cho người vay, nhất là trong bối cảnh nền kinh tế đang phục hồi sau dịch bệnh.
Ông Nguyễn Minh Hoàng cũng bày tỏ rằng, nếu các nhà đầu tư, công ty tài chính và ứng dụng trực tuyến có thể chia sẻ gánh nặng bằng cách giảm lãi suất và phí, sẽ tạo điều kiện thuận lợi và thiết thực hơn cho người vay. Khi người vay được bảo vệ an toàn, thì các nhà đầu tư và ứng dụng trực tuyến cũng sẽ đảm bảo tính bền vững.
Đặc biệt, cần xử lý nghiêm ngặt các tổ chức “tín dụng đen” lợi dụng hình thức cho vay trực tuyến qua các ứng dụng. Hành vi này không chỉ gây ra nhiều hệ lụy tiêu cực cho khách hàng, mà còn ảnh hưởng đến uy tín của những công ty tài chính làm ăn chân chính, từ đó tác động xấu đến thị trường chung. Tuy nhiên, bên cạnh nỗ lực quyết liệt của lực lượng công an, cần có sự phối hợp từ các cấp, các ngành và nâng cao cảnh giác của mỗi người dân.
About The Author
