Rủi ro đang ngày càng lớn khi hai doanh nghiệp cho vay ngang hàng (P2P lending) rơi vào tình trạng mất thanh khoản, kéo theo sự rút tiền ồ ạt từ khách hàng của các doanh nghiệp khác. Thiếu vắng hành lang pháp lý và sự kiểm soát chặt chẽ là nguyên nhân chính đẩy nhà đầu tư vào tình thế nguy hiểm.
Doanh nghiệp P2P lần lượt đứng trước nguy cơ vỡ nợ
Khủng hoảng nghiêm trọng trong ngành P2P lending
Ngành cho vay ngang hàng (P2P lending) đang trải qua một cuộc khủng hoảng chưa từng có khi hai công ty lớn, VO247 và Fiin Credit, lần lượt đối mặt với nguy cơ vỡ nợ. Theo thông tin từ Báo Đầu tư số 144, ngày 2/12/2022, sau khi VO247 tuyên bố mất khả năng thanh khoản và đứng trước nguy cơ phá sản, Fiin Credit đã nhanh chóng tuyên bố sẽ hỗ trợ nhằm ngăn chặn tình trạng vỡ nợ dây chuyền. Tuy nhiên, chỉ hai ngày sau, Fiin Credit cũng không thể duy trì tình hình tài chính ổn định và rơi vào khủng hoảng tương tự. Diễn biến này đã làm cho cộng đồng P2P lending rơi vào hoang mang, dẫn đến làn sóng rút tiền ồ ạt từ các ứng dụng P2P khác.
Nguyên nhân sâu xa và tác động
Trong một cuộc trao đổi với các nhà đầu tư vào chiều ngày 5/12, ông Trần Việt Vĩnh, CEO của Fiin Credit, đã thẳng thắn thừa nhận rằng công ty đang lâm vào tình trạng âm tiền. Để có thể thanh toán cho nhà đầu tư, Fiin Credit buộc phải vay nóng, gây ra tình trạng chảy máu nhân sự trong nội bộ. Theo ông Vĩnh, nguyên nhân của cuộc khủng hoảng này bắt nguồn từ việc công ty đã “lách” quy định trong hoạt động cho vay P2P.
Kể từ năm 2019, Fiin Credit đã chuyển đổi từ mô hình cho vay cá nhân có rủi ro nợ xấu cao sang cho vay cho tiểu thương, một nhóm khách hàng được cho là an toàn hơn. Tuy nhiên, các khách hàng này lại yêu cầu kỳ hạn vay dài hơn, trong khi nhà đầu tư lại chỉ muốn cho vay ngắn hạn. Điều này đã buộc Fiin Credit phải tìm cách “lách” quy định, nhận tiền từ nhà đầu tư với chu kỳ ngắn (khoảng 30 ngày) nhưng cho vay với kỳ hạn dài từ 3 đến 12 tháng. Mô hình này đã mang lại hiệu quả ban đầu, nhưng khi những sự cố tài chính xảy ra gần đây, đặc biệt là sự cố liên quan đến trái phiếu doanh nghiệp, công ty đã chịu áp lực rút vốn ồ ạt và không thể đứng vững.
Nhà đầu tư cho vay ngang hàng như ngồi trên đống lửa
Ông Vĩnh đã cung cấp bằng chứng cụ thể về việc cho vay thực sự với danh sách khách hàng rõ ràng và khẳng định rằng Fiin Credit không phải là một dự án lừa đảo. Ông kêu gọi các nhà đầu tư hãy ngừng rút tiền, tạo cơ hội cho công ty duy trì hoạt động và thu hồi nợ. “Nếu tôi hoặc Fiin Credit lừa đảo, tôi đã ôm tiền bỏ trốn từ lâu chứ không ngồi đây. Chúng tôi đã mắc sai lầm khi sử dụng vốn ngắn hạn để cho vay dài hạn, dẫn tới tình trạng mất kiểm soát. Nếu dính vào kiện tụng, sẽ không ai thu hồi nợ và tâm lý bùng nợ sẽ lan rộng,” ông Vĩnh phát biểu.
Dự kiến, vào ngày 7/12 và 9/12 tới, Fiin Credit sẽ tiếp tục làm việc với nhà đầu tư về vấn đề mất thanh khoản. Mặc dù đang ở trong tình cảnh khó khăn, các nhà đầu tư sẽ phải chấp nhận phương án ngừng rút tiền để Fiin Credit có thời gian thu hồi nợ. Nếu không, khả năng nhà đầu tư mất trắng là rất cao.
Cơ quan quản lý khoanh tay quan sát thị trường đến lúc nào?
Đến bao giờ cơ quan quản lý mới chịu vào cuộc điều tra làm rõ những bất thường đang diễn ra tại VO247 và FiinCredit? Trong khi nhà đầu tư đang đứng trước nguy cơ mất trắng, việc các cơ quan chức năng chỉ đứng nhìn là điều không thể chấp nhận được.
Luật sư Nguyễn Thanh Hà, Chủ tịch Công ty Luật TNHH SB Law khuyến cáo nhà đầu tư nên chủ động liên hệ với các doanh nghiệp này để đòi lại quyền lợi và xem xét trình báo cơ quan công an nếu phát hiện dấu hiệu lừa đảo.
Với hoàn cảnh, điều kiện của Việt Nam như hiện nay, rất cần đa dạng hóa nguồn cung vốn cho nền kinh tế, vì nếu chỉ dựa vào hệ thống ngân hàng, thì việc đáp ứng nhu cầu vốn của nền kinh tế rất căng. Chúng ta cần đa dạng hóa nhiều hình thức huy động vốn, cung ứng vốn cho nền kinh tế, trong đó, P2P lending là một trong các cung ứng vốn hiện đại, sáng tạo. Chính vì vậy, việc ban hành khung pháp lý cho P2P lending là rất cần thiết trong bối cảnh hiện nay. Nếu không sớm có giải pháp căn cơ, bền vững, chắc chắn hiện tượng đổ vỡ lây truyền trong lĩnh vực này sẽ còn lan rộng.
– Luật sư Nguyễn Thanh Hà, Chủ tịch Công ty Luật TNHH SB Law
Cảnh báo rủi ro trong ngành P2P lending
Sau một thời gian hoạt động sôi nổi, mô hình cho vay ngang hàng (P2P lending) tại Việt Nam đang dần lâm vào tình trạng tương tự như những gì đã xảy ra ở Trung Quốc. Theo các chuyên gia kinh tế, các cơ quan quản lý vẫn đang ở trong trạng thái “quan sát”, chưa có bất kỳ hành động cụ thể nào để ứng phó. Sự sụp đổ của thị trường P2P lending tại Trung Quốc, cùng với những dấu hiệu đổ vỡ bắt đầu xuất hiện ở nước ta, cho thấy rằng việc thiếu khung pháp lý rõ ràng là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng lách luật, gây ra rủi ro không chỉ cho mô hình này mà còn cho các nhà đầu tư.
Rủi ro tăng cao từ việc thiếu khung pháp lý
Tại Trung Quốc, sau khi thị trường P2P lending sụp đổ, hàng trăm doanh nghiệp đã mất thanh khoản. Chính phủ Trung Quốc đã phải ban hành các quy định chặt chẽ hơn nhằm quản lý hoạt động P2P lending. Những quy định này bao gồm yêu cầu ký quỹ, kiểm toán độc lập, công khai kết quả hoạt động, giới hạn giá trị các khoản vay, và danh sách các hoạt động cấm cho doanh nghiệp P2P, như không cho vay trực tiếp hay không hứa hẹn lợi nhuận. Những biện pháp này nhằm bảo vệ cả người cho vay và người đi vay, đồng thời tạo ra một môi trường hoạt động minh bạch hơn.
Theo nghiên cứu gần đây của nhóm tác giả, bao gồm ThS. Bùi Thúy Hằng (Vụ Tín dụng các ngành kinh tế, Ngân hàng Nhà nước), ThS. Phạm Xuân Dũng (Phó giám đốc Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Thừa Thiên Huế), và PGS-TS Phạm Thị Hoàng Anh (Học viện Ngân hàng), P2P lending đã đóng vai trò quan trọng trong việc bổ khuyết và cải tiến những thiếu sót trong sản phẩm, dịch vụ tài chính hiện tại. Mô hình này không chỉ tạo thêm kênh tiếp cận nguồn lực tài chính mà còn thúc đẩy tài chính toàn diện cho nền kinh tế.
Tuy nhiên, P2P lending cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro, trong đó hai rủi ro lớn nhất là rủi ro tín dụng và rủi ro pháp lý. Về rủi ro pháp lý, hiện nay Việt Nam chưa có một khung pháp lý rõ ràng để điều chỉnh hoạt động này, dẫn đến thiếu sự giám sát của cơ quan quản lý. Điều này có nghĩa là quyền lợi của khách hàng không được bảo vệ đầy đủ. Người cho vay trên các nền tảng P2P phải đối mặt với nguy cơ mất tiền do người đi vay không thực hiện đúng thỏa thuận hoặc thậm chí lừa đảo. Hơn nữa, các công ty vận hành P2P lending cũng có thể không thực hiện đầy đủ các thủ tục cần thiết để xác minh thông tin khách hàng và phòng chống rửa tiền.
Rủi ro vỡ vợ với thẻ tín dụng
Về rủi ro tín dụng, các thỏa thuận giữa các bên tham gia mô hình P2P lending hiện vẫn thiếu tính rõ ràng và không có ràng buộc pháp lý. Điều này dẫn đến việc thiếu cơ chế giám sát và hậu kiểm đối với việc sử dụng và quản lý vốn vay đúng mục đích của người đi vay. Kết quả là, người cho vay có nguy cơ mất tài sản, gây ra nhiều tranh chấp và khiếu kiện kéo dài giữa các bên. Điều này tạo ra áp lực lớn cho các cơ quan quản lý và tư pháp trong việc xử lý các vụ kiện, đặc biệt là các vụ khiếu kiện tập thể. Đây là bài học đau thương mà nhiều nền kinh tế, đặc biệt là Trung Quốc, đã phải trả giá đắt trong thời gian qua.
Việc không có một khung pháp lý vững chắc đã và đang tạo ra những rủi ro tiềm ẩn cho mô hình P2P lending tại Việt Nam, đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt từ các cơ quan chức năng để bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư và duy trì sự phát triển bền vững của thị trường tài chính.
Đề xuất giải pháp
Nhóm nghiên cứu đã đưa ra một số khuyến nghị quan trọng để hoàn thiện khung pháp lý cho hoạt động cho vay ngang hàng (P2P lending) tại Việt Nam.
Một vài giải pháp
Thứ nhất, cần có những quy định rõ ràng về các mô hình hoạt động của P2P lending. Mỗi mô hình cần được thiết lập các tiêu chí, nguyên tắc và điều kiện hoạt động cụ thể để đảm bảo tính minh bạch và công bằng.
Thứ hai, việc xây dựng hệ thống công nghệ thông tin cho hoạt động P2P lending cũng cần được chú trọng. Nền tảng công nghệ phải đảm bảo hoạt động ổn định, liên tục, đồng thời cung cấp đầy đủ thông tin minh bạch cho cả nhà đầu tư và người vay. Việc định hạng tín dụng và quản lý rủi ro cũng cần được thực hiện một cách chặt chẽ.
Thứ ba, các sản phẩm và dịch vụ của P2P lending phải tuân thủ các tiêu chuẩn chất lượng cao, đảm bảo an toàn và ổn định. Nhà cung cấp dịch vụ P2P lending có trách nhiệm cung cấp đầy đủ thông tin về sản phẩm, bao gồm cả rủi ro tiềm ẩn, để người dùng đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt.
Thứ tư, quyền lợi của các bên tham gia, đặc biệt là nhà đầu tư, cần được bảo vệ một cách tối đa. Nhà đầu tư cần được cung cấp đầy đủ thông tin về các sản phẩm đầu tư, đồng thời được hỗ trợ trong quá trình đưa ra quyết định đầu tư.
Cuối cùng, việc giám sát và kiểm soát hoạt động của các công ty P2P lending là vô cùng quan trọng. Các cơ quan quản lý cần thiết lập một hệ thống giám sát chặt chẽ, bao gồm việc đánh giá tín nhiệm các đơn yêu cầu vay, quản lý rủi ro và minh bạch hóa thông tin giao dịch.
About The Author
